مروری کوتاه به تکثیر مصنوعی ماهیان خاویاری

ماهیان خاویاری متعلق به خانواده تاس ماهیان Acipenseridae هستند. در دریای کاسپین چندین گونه از ماهیان خایاری وجود دارد که شامل فیل ماهی (بلوگا)، اوزون برون (سوروگا)، تاس ماهی ایرانی (قره برون)، تاس ماهی روسی (چالباش)، شیب و استرلیاد می باشد که عموم مردم، تمام گونه های ماهیان خاویاری را با نام اوزون برون می شناسند. ماهیان خاویاری در زبان لاتین استورژن Sturgeon نامیده می شوند.

چرا تکثیر مصنوعی :
 

تاس ماهیان گونه های در معرض خطر انقراض هستند که هر ساله تکثیر مصنوعی آنها به منظور حفظ ذخایر طبیعی انجام می شود. از سوی دیگر، پرورش ماهیان خاویاری در حال توسعه بوده و هم اکنون پرورش آن به منظور تولید گوشت و یا استحصال خاویار تقریبا در تمام استان های کشور در حال انجام است. از جمله گونه های دیگری که تکثیر و پرورش آن در شرایط مصنوعی در سالهای اخیر انجام می شود، تاس ماهی سیبری (بری) است که در شرایط مصنوعی بسیار سریع الرشد می باشد.

چگونگی کاهش سن بلوغ ماهیان خاویاری :

ماهیان خاویاری در طبیعت دیر به بلوغ می رسند و عمده آنها را ماهیان آنادروموس می نامند، یعنی دوران بلوغ خود را در دریا سپری می کنند اما در زمان تخم زیری به آبهای شیرین رودخانه ها مهاجرت می کنند و در بستر های سنگی و صخره ای تخم ریزی می کنند. فرآیند مولد سازی تاس ماهیان در محیط اسارت آسان نیست و تا حد زیادی به صید پیش مولدین از طبیعت وابسته می شود اما نگهداری آنها در محیط اسارت کنترل بهتر ماهی و شرایط محیطی را امکان پذیر ساخته و چون کنترل متغیر ها در شرایط پرورشی نسبت به شرایط وحشی آسانتر است ، با تغذیه درست و کنترل شرایط دمایی می توان سن بلوغ  ماهی خاویاری را به یک سوم تا یک دوم سن بلوغ آن در طبیعت کاهش داد.

استخراج تخم بدون گشتن ماهی:

بعد از رسیدگی تخمک های ماهی ماده در محیط پرورشی، باید خارج کردن تخم ها (خاویار) انجام شود. تخم کشی از ماهیان خاویاری به دلیل داشتن دیواره ای در لوله تخم بر به آسانی و بدون جراحی امکانپذیر نیست. امرزه تکنیک هایی وجود دارد به نام میکرو سزارین که خاویار را بدون کشتن ماهی، از شکم آن خارج می کنند و بدین ترتیب می توانند برای چندین سال از همان ذخایر مولدین استفاده نمایند.
اگر چه سزاین عملی بسیار سریع  بوده و حدود سی دقیقه به طول می انجامد اما بخیه زدن بعد از جراحی نیز به ماهی استرس وارد کرده و گاهی موجب مرگ و میر در ذخایر مولدین ماهیان خاویاری می شود.

چه اتفاقی برای تخم ها می افتد؟

پس از تخم کشی، تخم های استحصال شده در چندین تشت پلاستیکی تقسیم شده و در هر ظرف حدود 200 گرم خاویار ریخته شده و 2 میلی لیتر اسپرم به آن اضافه می شود و کمی آب (حدود 250 سی سی) به آن اضافه می شود و سپس به مدت سی دقیقه با ترکیب آب و گل رس رفع چسبندگی تخم ها انجام می شود. سپس تخم های لقاح یافته به انکوباتورهای مخصوص ماهیان خاویاری که یوشچنکو نام دارد منتقل شده و پس از تبدیل شدن تخم ها به لارو، انتقال لاروها به استخرهای نوزادگاهی (ونیرو) انجام می شود. پس از حدود یک ماه نگهداری لاروهای ماهی خاویاری در استخرهای نوزادگاهی، بسته به هدف تولید چند مسیر را در پیش می گیرند، ممکن است بچه ماهیان تولیدی در اوزان سه تا پنح گرم در رودخانه زادگاهشان رهاسازی شوند که در این موارد هدف اصلی بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری می باشد زیرا از جمله ماهیان در معرض خطر انقراض هستند و از آنها به عتوان فسیل های زنده نیز اسم برده می شود و یا ماهیان نگهداری شده در استخرهای نوزادگاهی به مراکز پرورشی جهت نگهداری به منظور تولید گوشت منتقل شوند.
 
 نویسنده: دکتر ساحل سلطان کریمی
.